Để tạo ra điếu thuốc lào ngon đòi hỏi sự cẩn thận từ khâu chọn giống, xem chân ruộng, chăm sóc đến thu hoạch, chế biến và bảo quản. Trong rất nhiều loại thuốc lào, người dân Vĩnh Bảo chủ yếu trồng giống ré đen. Mặc dù năng suất không cao nhưng loại này cho hương vị đậm đà, hút êm say. Trước thời điểm thu hoạch (từ cuối tháng 3 đến hết tháng 4 âm lịch), khi cây ra khoảng 20 lá, thuốc lào được ngắt ngọn để tập trung chất dinh dưỡng vào lá. Một số cây to, khỏe sẽ được chừa lại phần ngọn để ra hoa, đậu quả lấy hạt, làm giống cho vụ sau. Thuốc lào tuy dễ trồng nhưng kén đất. Ruộng phải cao, đất thịt phải có độ chua phù hợp. Nếu trồng tại những chân ruộng đất cát, ngọt, thuốc lào thường có vị nồng, khó hút. Lá thuốc lào sau khi hái được cuốn chặt thành từng bó to cỡ bắp chân. Sau đó đem ủ để cho thuốc lên màu cánh gián đẹp mắt, hút vào êm say. Thời gian ủ từ 3 - 6 đêm tùy theo thời tiết. Khi thái, dùng tay đánh tơi sợi thuốc rồi bày ra “nong” phơi khoảng 5 - 6 nắng.

Thuốc lào còn có cái tên mỹ miều là “cỏ tương tư”. Bởi, nếu trót quen, gắn bó, chỉ cần vài ngày không được thưởng thức khói thuốc lào là ruột gan cồn cào, tâm trí rối bời chẳng khác gì nhớ người yêu. Cứ nhẹ nhàng, bình dị như thế, sau mỗi giờ lao động mệt nhọc, thuốc lào theo các bố, các anh bên ấm chè đặc luận bàn chuyện đất nước, quê hương; theo các mẹ, các chị, các cô làm cho vị trầu thêm đậm đà, đôi môi thêm thắm, hàm răng thêm chắc khỏe. Từ quê hương cụ Trạng, những bịch, những gói, những bao, những chuyến xe ô tô lèn chặt thuốc lào theo chân thương lái vào Nam, ra Bắc. Đến đâu, “cỏ tương tư” cũng được nồng nhiệt đón chào. Rồi cứ đến cuối tháng 3, đầu tháng 4, khi hơi lạnh theo làn gió xuân muộn ùa về các cánh đồng, hay tháng 5, tháng 6, khi nắng hè bắt đầu gay gắt, các tuyến đường quê Trạng lại nườm nượp bước chân du khách gần xa. Trong đó, nhiều người tìm về theo thói quen chỉ để đắm mình trong bầu không khí quê hương trong lành, thưởng thức hương thơm của hoa, của lá tươi, của những mẻ thuốc lào mới.

           Hà My (t/hợp)